Thự chiện Quyết định số 1467/2007/QĐ-BYT của Bộ Y tế về việc ban hành qui chế công nhận danh hiệu “Gia đình sức khỏe”, “Làng sức khỏe”,“Khu dân cư sức khỏe”;  trong hai năm 2013, 2014, Trung tâm y tế dự phòng đã tham mưu cho Sở Y tế phê duyệt kế hoạch xây dựng các “Làng sức khỏe”. Kết quả bước đầu đã xây dựng được 39“Làng sức khỏe”; nay xin được chia sẻ về các bước thực hiện,  hồ sơ, ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của việc xây dựng “Làng sức khỏe”như sau:

Các bước thực hiện xây dựng “Làng sức khỏe”

Bước 1: Tổ chức điều tra các tiêu chuẩn “Làng sức khỏe” tại các thôn,  lựa chọn thôn gần đạt các tiêu chuẩn để đăng ký xây dựng “Làng sức khỏe” trong năm. Thời gian thực hiện xong trong quí I.

Bước 2: Tổ chức tập huấn triển khai xây dựng “Làng sức khỏe” cho các ban ngành, trưởng thôn, YTTB tại các xã có thôn đăng ký.

Bước 3: Tổ chức truyền thông, hướng dẫn cho người dân tại thôn và ký cam kết xây dựng "Gia đình sức khỏe".

Bước 4: Tổ chức kiểm tra, giám sát việc triển khai xây dựng “Làng sức khỏe” tại các thôn, xã.

Bước 5: Hướng dẫn các hộ gia đình chưa đạt các tiêu chuẩn "Gia đình sức khỏe" phấn đấu khắc phục để đạt gia đình sức khỏe.

Bước 6: Hướng dẫn các ban ngành trong thôn kiểm tra công tác phòng chống dịch, Vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng chống HIV/AIDS, vệ sinh môi trường, phòng chống tai nạn thương tích.

Bước 7: Tổ chức cuộc họp bình xét công nhận tại thôn và cuộc họp bình xét công nhận xã. Xong trước 18/11 hàng năm.

Bước 8: Trạm Y tế hoàn thiện hồ sơ trình lên Phòng Y tế.

Bước 9: Phòng y tế phối hợp với Trung tâm y tế huyện thẩm định hồ sơ

Bước 10: Phòng y tế tổng hợp các thôn đạt tiêu chuẩn "Làng sức khỏe" trình lên UBND huyện ra Quyết định công nhận.

Hồ sơ đề nghị công nhận "Làng sức khỏe", gồm

Bản cam kết đăng ký danh hiệu “Làng sức khỏe” với Ủy ban nhân dân xã

Báo cáo kết quả thực hiện các tiêu chuẩn “Làng sức khỏe” của thôn, bản

Biên bản họp bình xét của thôn và xã.

Tờ trình đề nghị của Trạm Y tế gửi lên Phòng Y tế kèm theo danh sách các thôn được đề nghị công nhận danh hiệu “Làng sức khỏe” cóxác nhận của Ủy ban nhân dân xã.

Ý nghĩa của “Làng sức khỏe”

Góp phần vào việc thực hiện các chỉ tiêu của bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã: Với 11 tiêu chuẩn để công nhận “Làng sức khỏe”thì có 8/11 tiêu chuẩn này đã nằm trong các chỉ tiêu/tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã. Cụ thể chỉ tiêu 1-2-3-4 của tiêu chí 6 (YTDP, VSMT và các CTMTQG về y tế), với số điểm là 10 điểm; các chỉ tiêu 5-6-7 trong tiêu chí 8 (chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em), với số điểm là 5 điểm. Vậy tổng số điểm của các chỉ tiêu trong hai tiêu chí 6 và 8 trong bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã là 15 điểm. Đặc biệt các chỉ tiêu trong tiêu chí 6 của bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã hiện nay các Trạm Y tế rất khó khăn thực hiện.

Huy động người dân, các ban ngành đoàn thể tại thôn bản, tổ phố cùng tham gia thực hiện các chương trình y tế với một tinh thần tự nguyện, tự giác trên cơ sở có cam kết với chính quyền thôn, xã, đó là: phòng chống dịch bệnh, tiêm chủng mở rộng, vệ sinh môi trường (xây dựng nhà tiêu và nguồn nước sinh hoạt hợp vệ sinh), chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em và kế hoạch hóa gia đình, phòng chống HIV/AIDS, vệ sinh antoàn thực phẩm, phòng chống suy dinh dưỡng, phòng chống tai nạn thương tích,huy động người dân tích cực tham gia rèn luyện thể dục thể thao. Như vậy để thực hiện đạt 11 tiêu chuẩn của "Làng sức khỏe" chính là thực hiện các chương trình y tế trên, nghĩa là các chương trình y tế trên sẽ đến rất gần gũi với người dân.

 “Làng sức khỏe” được xây dựng trên nền móng sức khỏe của từng gia đình; vì trong 11 tiêu chuẩn của“Làng sức khỏe”,  có 01 tiêu chuẩn là có  ít nhất 70% số hộ gia đình được công nhận danh hiệu “Gia đình sức khoẻ” (đối với khu vực miền núi và hải đảo,  tỷ lệ này là 60%). "Gia đình sức khỏe" có 8 tiêu chuẩn công nhận là: Gia đình không có người mắc một trong các bệnh truyền nhiễm gây dịch (1). Trẻ em được tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin phòng bệnh (2). Không có trẻ dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng (3). Không để cho các thành viên trong gia đình bị ngộ độc thực phẩm hoặc gây ngộ độc cho những người khác (4). Có đủ ba công trình vệ sinh hợp vệ sinh theo quy định của Bộ Y tế (nhà tiêu, nhà tắm và nước sạch) (5). Phụ nữ trong thời kỳ mang thai đi khám thai và tiêm vắc xin phòng uốn ván đầy đủ theo các quy định của Bộ Y tế (6). Các thành viên trong gia đình thực hiện lối sống lành mạnh: thường xuyên rèn luyện sức khoẻ, tập thể dục thể thao; không nghiện rượu, thuốc lá; không sử dụng ma tuý và các chất kích thích (7). Có các biện pháp đảm bảo an toàn, phòng chống tai nạn thương tích tại gia đình (8).

Bài học kinh nghiệm

 Việc chọn thôn để đưa vào danh sách đăng ký  "Làng sức khỏe" phải gần đạt được các tiêu chuẩn theo Quyết định số 1467/2007/QĐ- BYT, để các hộ gia đình, thôn có khả năng phấn đấu để đạt các tiêu chuẩn "Làng sức khỏe" trong năm đó.

Trung tâm Y tế huyện phải hướng dẫn các Trạm Y tế phải xây dựng được kế hoạch cụ thể để khắc phục những tiêu chuẩn chưa đạt; kế hoạch này phải được UBND xã phê duyệt. Trong kế hoạch phải huy động được các ngành đoàn thể tham gia, nhất là Mặt trận và Văn hóa.

Tuyên truyền đến từng hộ gia đình để rõ và thực hiện, coi đây là trách nhiệm, nghĩa vụ của mình với cộng đồng để  tự nguyện, tự giác tham gia.

TrạmY tế phải thực hiện tốt việc giám sát các thôn và hướng dẫn YTTB giám sát, hướng dẫn các Hộ gia đình thực hiện các tiêu chuẩn "Gia đình sức khỏe","Làng sức khỏe". Thống kê đầy đủ, chính xác các thông tin trong các loại sổ của Trạm Y tế để đánh giá được đầy đủ các tiêu chuẩn của "Làng sức khỏe".

Trạm Y tế phải cập nhật và chuẩn bị đầy đủ các hồ sơ để trước ngày 18/11 hàng năm tổ chức cuộc họp tại thôn để xét công nhận các "Gia đình sức khỏe" và"Làng sức khỏe" .

Như vậy xây dựng"Làng sức khỏe " chính là xây dựng cho từng gia đình trong cộng đồng đều có sức khỏe, cộng đồng được an toàn, đưa được các dịch vụ y tế dự phòng đến với người dân; người dân tự nguyện tự giác thực hiện,  tránh được áp đặt như tuyên truyền tại trung tâm xã mà không đến được với người dân. Xây dựng và phát triển các "Làng sức khỏe" chính là để tổ chức triển khai các chương trình, dự án y tế đến trực tiếp với người dân, tăng cường gắn kết giữa cán bộ với nhân dân. Góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng các Trạm Y tế đạt bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã.

Bs. Nguyễn Thái Hồng