Sứ mệnh của vắc xin phòng bệnh COVID-19 là tập duyệt, huấn luyện cho cơ thể chúng ta tạo ra kháng thể để chống lại vi rút SARS-CoV-2. Quá trình tập duyệt, huấn luyện cho cơ thể chúng ta gọi là đánh trận giả. Nếu đánh trận giả tốt thì khi nhiễm vi rút SARS-CoV-2 sẽ là đánh trận thật, cơ thể chúng ta sẽ chiến thắng vi rút SARS-CoV-2. Cơ chế chung của vắc xin là khi chúng ta bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2 thật thì kháng thể sẽ nhớ và nhận ra là mình đã từng tiêu diệt tác nhân giống như thế này và sẽ tiêu diệt luôn vi rút SARS-CoV-2, nên chúng ta không mắc bệnh. Hiện nay tại tỉnh Bắc Kạn đã và đang tiêm 03 loại vắc xin phòng bệnh COVID-19 là vắc xin mRNA, vắc xin véc tơ vi rút, vắc xin bất hoạt.

1.     Vắc xin mRNA là gì?

Trước tiên chúng ta cùng biết mRNA là gì? mRNA là viết tắt của chữ messenger Acid RiboNucleic, hiểu tiếng Việt là gen truyền đạt các thông tin mật mã di truyền;

Vắc xin mRNA là vắc xin được làm bằng cách dùng các hạt Nano Li pít (LNP)bao bọc lấy đoạn gen của vi rút vi rút SARS-CoV-2 (na nô hóa); hạt LNP để bảo vệ cấu trúc của mRNA để dễ dàng đưa mRNA vào trong tế bào các sợi cơ tại chỗ tiêm. Khi tiêm vắc xin mRNA vào trong cơ thể người thì đoạn gen mRNA của vắc xin sẽ phá vỡ hạt LNP chui vào trong nhân tế bào cơ; mRNA lúc này như là một giáo trình “giảng dạy”,  ghi ra các bước để chỉ huy tế bào cơ tạo ra các gai giống hệt như gai bề mặt của vi rút SARS-CoV-2.

Như vậy vắc xin mRNA là loại vắc xin mượn mRNA hay còn gọi là “đánh cắp” mật mã di truyền của của vi rút SARS-CoV-2 để tạo nên con vi rút giả gần giống vi rút SARS-CoV-2 thật. Lúc này cơ thể chúng ta xem tế bào cơ có gai như là con vi rút SARS-CoV-2 thì lập tức tạo ra kháng thể để vô hiệu hóa gai và tiêu diệt tế bào này đi.

Vắc xin mRNA hiện nay đã và đang dùng tại tỉnh Bắc Kạn do 02 hãng sản xuất là Pfizer và Modena đều là của Mỹ sản xuất.

2.     Vắc xin bất hoạt là gì?

Vắc xin bất hoạt là loại vắc xin làm từ con vi rút còn sống, rồi làm bất hoạt nó, tức là làm cho nó chết đi bằng nhiệt độ, hóa chất hoặc tia xạ; nên vắc xin này là xác của con vi rút không hồn, nên không thể gây bệnh cho cơ thể.

Khi tiêm vắc xin bất hoạt vào cơ thể thì cơ thể chúng ta sẽ nhận ra vi rút, sẽ kích thích hệ miễn dịch sinh ra kháng thể chống lại con vi rút bất hoạt này và tiêu diệt chúng. Ưu điểm của loại vắc xin này là cơ thể nhận dạng dễ dàng vì đúng là vi rút SARS-CoV-2, nên rất an toàn. Nhược điểm là do dùng nhiệt độ, hóa chất hoặc tia xạ nên làm cho hình hài của vi rút bị méo mó, không giống nguyên như ban đầu; nên khi bị nhiễm vi rút thật thì có thể có lúc cơ thể không nhận ra được.

Vắc xin bất hoạt đang dùng tại tỉnh Bắc Kạn có tên là Vero Cell của tập đoàn của Sinopharm, Trung Quốc sản xuất.

3.     Vắc xin véc tơ vi rút là gì?

Vắc xin véc tơ vi rút là vắc xin được sản xuất bằng cách dùng một con vi rút có tên là vi rút Adeno, là vi rút thường gặp gây bệnh viêm mũi, họng cấp, vi rút Adeno có hình hài gần giống hình hài của vi rút SARS- Cov-2. Người ta sản xuất vắc xin này bằng cách lấy một đoạn gen của vi rút SARS- Cov-2để tích hợp với gen của xác con vi rút Adeno. Đoạn gen này là đoạn mang thông tin di truyền qui định tính trạng của vi rút SARS- Cov-2 là tạo ra các Protein gai như của vi rút SARS- Cov-2.

Khi tiêm vắc xin vào tế bào cơ của người thì đoạn gen (AND) của vi rút Adeno sẽ chui vào trong nhân của tế bào cơ và duỗi ra thành đoạn mRNA. Lúc này đoạn gen mRNA sẽ chỉ huy tế bào cơ tạo ra các Protein gai như hình hài của vi rút SARS- Cov-2; nên sẽ kích thích cơ thể sinh ra kháng thể đến tiêu diệt các tế bào cơ này.

Như vậy giai đoạn từ AND của vi rút Adeno chui vào trong nhân tế bào cơ chuyển thành mRNA, nên người ta đặt tên cho vắc xin này là vắc xin véc tơ (vector=DNA→mRNA). Giai đoạn mRNA hoạt động trong tế bào cơ, chỉ huy tế bào cơ sẽ giống hệt như vắc xin mRNA.

Vắc xin véc tơ vi rút đang dùng tại tỉnh Bắc Kạn có tên là Astrazeneca do hãng SK Bioscience (SKBio) Hàn Quốc sản xuất.

4.  Khi tiêm các loại vắc xin vào cơ thể có ảnh hưởng gì tại chỗ tiêm không?

Khi tiêm vắc xin phòng COVID-19 vào cơ thể thì cơ thể sẽ sinh ra kháng thể tiêu diệt kháng nguyên (chính là các tế bào do vắc xin tạo ra), sẽ tạo ra rất nhiều xác tế bào chết. Khi đó cơ thể sẽ sinh ra một loại tế bào gọi là thực bào có nhiệm vụ dọn sạch sẽ các tế bào chết này và các tế bào mới của tế bào cơ lại sinh sôi lại ngay sau 90-120 ngày. Vì vậy sau tiêm vắc xin có các phản ứng như đau, sốt, nhất là tại chỗ tiêm, nhưng không ảnh hưởng gì nhiều đến cơ thể cả

5.     So sánh các loại vắc xin phòng COVID-19

Bs. Nguyễn Thái Hồng, PGĐ Trung tâm

Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Kạn