Theo Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam hiện vẫn đứng thứ 12/30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao cao nhất thế giới và đứng thứ 10/30 quốc gia có số lượng bệnh nhân Lao kháng thuốc cao nhất toàn cầu. Theo thống kê của ngành y tế, ước tính Việt Nam có khoảng 182.000 nhân mắc lao và hơn 9.900 bệnh nhân lao kháng thuốc, hơn 11.000 người tử vong vì bệnh lao, phần lớn các ca tử vong do mắc bệnh lao là do chưa được phát hiện và điều trị kịp thời.
Công tác phòng chống bệnh lao trên thế giới đã bước sang một trang mới sau thành công của Hội nghị cấp cao của Liên hợp quốc về bệnh lao được tổ chức vào tháng 9/2023 với sự tham gia của các Quốc gia thành viên của Liên hợp Quốc thể hiện cam kết chính trị, tinh thần quyết tâm cao nhất từ trước đến nay trong cuộc chiến phòng chống lao. Thông điệp truyền thông toàn cầu năm 2025: Yes! We Can End TB: Commit, Invest, Deliver. Trên cơ sở Chủ đề Ngày thế giới phòng chống lao Thế giới, chủ đề của Việt Nam là VIỆT NAM CAM KẾT, ĐẦU TƯ, HÀNH ĐỘNG ĐỂ CHẤM DỨT BỆNH LAO. Tiếp nối sự thành công và lan toả mạnh mẽ những kết quả đạt được của năm 2023 - 2024, vậy chỉ còn 6 năm nữa để thực hiện mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2030. Chủ đề của Ngày thế giới phòng chống bệnh Lao trên toàn cầu năm nay mang đến cơ hội để suy ngẫm về tầm quan trọng của cam kết bền vững, đầu tư nguồn lực và hành động hiệu quả cho các can thiệp đối với công tác dự phòng, chẩn đoán, điều trị và chăm sóc bệnh lao.
Nhằm thực hiện thành công các mục tiêu của chiến lược quốc gia phòng, chống lao tại Việt Nam chấm dứt bệnh lao vào năm 2030. Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác phòng, chống lao với nhiều chính sách và hành động. Đặc biệt, trong năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 25 về đẩy mạnh những nỗ lực phòng chống bệnh lao mang lại nhiều kết quả vượt bậc, thể hiện qua những con số ấn tượng nhất từ trước đến nay với số bệnh nhân lao được phát hiện trên 113.000 ca (tăng 7% so với năm 2023), tỷ lệ lao có bằng chứng vi khuẩn là 72,8%, tỷ lệ điều trị thành công đạt trên 90% (cao hơn tỷ lệ toàn cầu ở mức 88%). Thành công này là nhờ vào việc đẩy mạnh hoạt động xét nghiệm bệnh lao theo chiến lược 1X, 2X, tức là sàng lọc lao với Xquang phổi kết hợp với xét nghiệm đờm bằng Gene Xpert phát hiện vi khuẩn lao tại cộng đồng.
Tại tỉnh Bắc Kạn, hàng năm ghi nhận trung bình trên 150 đến 200 bệnh nhân lao các thể, trong những năm gần đây tỷ lệ bệnh nhân mắc lao kháng đa thuốc ngày càng tăng, bệnh lao hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Hiện nay, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh và Trung tâm Y tế các huyện, thành phố đã được trang bị các thiết bị máy móc hiện đại như máy chụp X Quang kỹ thuật số, xét nghiệm gen Xper giúp chẩn đoán sớm nhất bệnh lao chỉ trong một đến hai giờ, với đội ngũ bác sĩ dầy rạn kinh nghiệm, tiếp nhận điều trị bệnh nhân lao theo phác đồ mới nhất của Bệnh viện Phổi Trung ương, ngoài ra các trường hợp bệnh nhân có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn sẽ được quỹ hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao, hỗ trợ mua thẻ bảo hiểm y tế, để tạo thêm nhiều cơ hội cho người dân không may mắc bệnh lao được điều trị khỏi, giảm nguồn lây ra cộng đồng, góp phần cứu hàng trục ngàn người có thể tử vong do bệnh lao hàng năm.
Thời gian qua, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tổ chức tăng cường truyền thông giáo dục sức khoẻ về bệnh lao tại cộng đồng và tổ chức các đợt khám sàng lọc bệnh lao cho học viên đang cai nghiện ma túy và được xét nghiệm, chụp X-Quang phổi để phát hiện bệnh lao, lao tiềm ẩn. Người đã và đang sử dụng ma túy thường có nguy cơ mắc lao cao hơn hẳn những nhóm đối tượng khác. Vì vậy, việc triển khai các đợt truyền thông, khám và xét nghiệm không chỉ giúp phát hiện sớm bệnh lao, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả công tác điều trị, cai nghiện và cải thiện đời sống của học viên tại cơ sở cai nghiện. Theo báo cáo của Cơ sở cai nghiện ma tuý tỉnh, mỗi năm cơ sở thực hiện 02 đợt truyền thông và tầm soát bệnh lao cho hơn 300 học viên, năm 2023 – 2024 qua tầm soát cơ sở đã phát hiện 02 trường hợp mắc lao mới, hiện đã được điều trị khỏi bệnh. Học viên cai nghiện ma tuý Trương Văn C cho biết: Năm nào ngành y tế tỉnh cũng đến đây để tuyên truyền về bệnh Lao, qua buổi truyền thông chúng tôi đã nắm bắt được một số kiến thức cơ bản về bệnh lao cũng như cách phòng, chống bệnh lao, khi mà có các triệu trứng sốt, ho kéo dài thì nên đi khám sức khoẻ và tổ chức xét nghiệm để phát hiện căn bệnh kịp thời, ngoài ra cũng được các cán bộ thường xuyên phổ biến cách phòng, chống bệnh lao tại cơ sở.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh sàng lọc lao bằng máy X quang
Đối với công tác phòng, chống lao, việc phát hiện nguồn lây trong cộng đồng là rất quan trọng. Năm 2024, ngành y tế tỉnh đã phối hợp tổ chức khám sàng lọc lao bằng chiến dịch 2X tại các xã cho gần 3.000 người được chụp X-quang kết hợp với xét nghiệm đờm bằng Gene Xpert; thu thập, phân tích số liệu và hội chẩn để đưa ra kết luận có phương án điều trị phù hợp. Đồng thời tăng cường hoạt động truyền thông nhằm xoá bỏ kỳ thị, mặc cảm, tăng tỷ lệ người dân được tiếp cận các dịch vụ dự phòng, khám phát hiện và điều trị lao; thường xuyên giám sát, ban hành các văn bản hướng dẫn kịp thời tới tuyến y tế cơ sở thực hiện tốt việc khám sàng lọc, phát hiện và quản lý điều trị bệnh nhân lao, hạn chế nguồn lây mới trong cộng đồng. BSCKII, Nguyễn Thái Hồng – Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết: Việc tổ chức công tác truyền thông, khám sàng lọc phát hiện sớm bệnh lao sẽ hạn chế nguy cơ lây lan ra cộng đồng, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị, trong năm 2025 đơn vị tiếp tục xây dựng kế hoạch tham mưu cho Sở Y tế lựa chọn một số xã trong tỉnh để triển khai, ứng dụng các kỹ thuật mới vào xét nghiệm, từ đó phát hiện sớm bệnh nhân lao tại cộng đồng, kịp thời đưa ra quản lý điều trị.
Truyền thông về bệnh lao tại cơ sở cai nghiện tỉnh
Phát huy những kết quả đạt được, thời gian tới, các đơn vị y tế trong tỉnh tiếp tục làm tốt công tác phát hiện sớm bệnh nhân mắc lao mới, bên cạnh đó, người dân cũng cần nâng cao ý thức, chủ động nếu có triệu chứng sốt, ho kéo dài cần đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn phát hiện sớm, điều trị kịp thời, góp phần giảm tỷ lệ tử vong do lao, tiến tới mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2030 và hưởng ứng chiến dịch truyền thông Ngày Thế giới phòng, chống lao 24/3/2025./.
Hoàng Chúc CDC
Các biểu hiện ban đầu của người mắc bệnh Lao: Ho khạc đờm kéo dài trên 2 tuần, gầy sút cân, ăn kém, mệt mỏi, sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi chộm ban đêm, đau tức ngực, đôi khi khó thở, thì cần đến ngay các cơ sở y tế nơi gần nhất, hoặc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Kạn để được khám và điều trị.
Một số cách phòng chống bệnh lao:
· Ngay tháng đầu sau sinh, tất cả trẻ đều phải tiêm phòng vắc-xin BCG nhằm giúp ngăn ngừa mắc bệnh Lao;
· Cần đi khám và xét nghiệm ngay khi có biểu hiện ho kéo dài hơn 02 tuần để được khám sàng lọc lao sớm bằng (chụp X.quang phổi và xét nghiệm Xper để phát hiện bệnh lao);
· Bệnh nhân lao không được khạc nhổ bừa bãi, tốt nhất đeo khẩu trang liên tục trong 02 tháng đầu điều trị (với bệnhnhân xét nghiệm có vi khuẩn lao trong đờm). Cần phơi chăn, chiếu, vật dụng của bệnh nhân lao ra nắng mỗi ngày;
· Giữ vệ sinh môi trường, nhà ở thông thoáng, rèn luyện nâng cao sức khoẻ, đảm bảo dinh dưỡng hợp lý;
· Điều trị kịp thời và đúng phác đồ để không còn khả năng lây bệnh cho người khác.
Vì sức khoẻ của bản thân, gia đình và cộng đồng, mọi tổ chức và mỗi cá nhân hãy tích cực tham gia vào các hoạt động phòng chống bệnh Lao. Tuyên truyền bằng nhiều hình thức cho cộng đồng biết cách phát hiện và phòng chống bệnh Lao có hiệu quả./.