Bệnh Rubella hay bệnh Rubeon (còn gọi là bệnh sởi Đức hoặc sởi 3 ngày) là một bệnh truyền nhiễm do vi rut Rubella gây nên, có thể xảy ra thành dịch.Tuy tỷ lệ tử vong và biến chứng thấp, nhưng bệnh Rubella lại đặc biệt nguy hiểm với phụ nữ có thai, nhất là trong 12 tuần đầu thai kỳ; có thể gây sảy thai, đẻ non, thai suy dinh dưỡng hoặc gây hội chứng Rubella bẩm sinh. Hội chứng Rubella bẩm sinh với các biến chứng nặng nề như, tổn thương tim, mù mắt, chậm phát triển về tinh thần.v.v...

Ảnh: Tổn thương Rubella ở trẻ sơ sinh do mẹ bị bệnh Rubella khi mang thai.

Bệnh Rubella

Vi rút gây bệnh Rubella lây truyền qua đường hô hấp, người bị nhiễm bệnh sẽ truyền vi rút cho người lành thông qua những giọt nước bọt li ti từ đường hô hấp trên khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện khi tiếp xúc gần. Tất cả mọi người, mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh Rubella, trong đó đối tượng hay gặp và nguy hiểm nhất là phụ nữ mang thai, đặc biệt trong 3 tháng đầu. Bệnh có các thời kỳ sau:

Thời kỳ ủ bệnh: Trung bình từ 16- 18 ngày, thời gian này người bệnh đã bị nhiễm vi rút nhưng chưa có biểu hiện bệnh.

Thời kỳ khởi phát: Trước khi phát ban 1- 7 ngày, bệnh nhân có các biểu hiện mệt mỏi, đau đầu, sốt, viêm kết mạc nhẹ và sưng hạch, hay gặp sưng hạch sau tai và dưới cằm. Biểu hiện về hô hấp rất nhẹ hoặc không có; ở trẻ em,phát ban có thể đó là biểu hiện đầu tiên của bệnh.

Thời kỳ toàn phát: Ban rất dễ nhầm với ban của bệnh sởi, ban của Rubella đầu tiên cũng mọc ở trán, mặt và lan xuống lưng và các chi; ban dạng dát sẩn nhỏ, màu sáng hơn so với ban sởi nhưng có thể kết hợp thành quầng đỏ,rộng. Ban tồn tại từ 1- 5 ngày, hay gặp nhất là 3 ngày (cho nên còn gọi Rubella là sởi 3 ngày). Sưng và đau các khớp cổ tay, khớp gối, ngón tay và rõ nhất trong giai đoạn phát ban.

Thời kỳ lui bệnh: Các triệu chứng bệnh kéo dài 3- 4 ngày rồi tự hết, riêng đau các khớp có thể kéo dài từ 1- 14 ngày sau khi các biểu hiện khác của Rubella mất đi.

Thời kỳ lây truyền: Bệnh lây trong giai đoạn khởi phát và toàn phát của bệnh,tức là khoảng 01 tuần trước và ít nhất 04 ngày sau khi phát ban.

Hội chứng Rubella bẩm sinh (CRS: Congenital Rubella Syndrome)

Khi người mẹ bị mắc bệnh, vi rút Rubella từ máu mẹ qua nhau thai vào thai nhi. Vi rút có hướng tính cao và có khả năng phá huỷ hay ức chế quá trình phân bào một số dòng tế bào non của phôi thai, nhất là trong giai đoạn 3 tháng đầu của thai kỳ; đây là nguyên nhân những dị tật bẩm sinh cho thai nhi.

Những bà mẹ mắc Rubella trong 3 tháng đầu thai kỳ thì nguy cơ thai nhi bị dị tật bẩm sinh có thể lên tới 50%- 80% trường hợp nhiễm vi rút. Trong 3 tháng tiếp theo,nguy cơ này còn khoảng 10- 30%.

Di tật bẩm sinh hay còn được gọi là hội chứng Rubella bẩm sinh, hội chứng Rubella bẩm sinh có thể đơn thuần hoặc kết hợp, bao gồm:

Dị tật ở tai, mắt: Tai điếc, mắt bị đục thủy tinh thể, bệnh lý võng mạc, mắt nhỏ.

Di tật ở tim: Còn ống động mạch, thông vách ngăn giữa các buồng tim, hẹp động mạch chủ, động mạch phổi.

Dị tật ở thần kinh: Chậm phát triển tinh thần, tật đầu nhỏ, viêm não-màng não.

Dị tật khác: Gan lách to, điếc, bệnh mềm xương, xuất huyết dưới da.

Điều trị bệnh Rubella và hội chứng Rubella bẩm sinh

Hiện nay không có thuốc điều trị được bệnh Rubella.

Phòng ngừa bệnh Rubellavà hội chứng Rubella bẩm sinh: Biện pháp hữu hiệu nhất là tiêm phòng vắc xin. Vắc xin phòng bệnh được tiêm chung với phòng bệnh sởi, quai bị, thường gọi là vắc xin tam liên.

Đối tượng và liều tiêm vắc xin

Đối với trẻ em: Tiêm phòng vắc xin một mũi sau 15 tháng tuổi, tiêm mũi 2 cách mũi một khoảng 6- 10 tháng hoặc tiêm vào lúc trẻ được 4- 6 tuổi.

 Đối với người lớn: Phụ nữ đang ở lứa tuổi sinh đẻ, là những phụ nữ chuẩn bị hoặc muốn có con thì thời gian tiêm là trước khi có thai ít nhất 01 tháng; tốt nhất là trước khi dự kiến có thai khoảng 3- 4 tháng.

Chú ý: Khi đã mang thai thì chống chỉ định tiêm vắc xin ngừa Rubella, vì đây là loại vắc xin sống giảm độc lực có khả năng truyền bệnh cho thai nhi.

Trong trường hợp đã có thai mà chưa được tiêm phòng Rubella thì nên cách ly với người mắc Rubella hoặc nghi mắc Rubella, nhất là trong 16 tuần đầu của thai kỳ. Nếu phải đi công tác hoặc du lịch, nên hoãn chuyến đi tới những địa điểm đang có dịch Rubella. Ngoài ra nên tăng cường giữ sức khỏe chung bằng cách ăn uống đủ dinh dưỡng, mặc ấm và sống trong môi trường an toàn, lành mạnh.

Nếu phụ nữ có thai không may đã mắc hoặc đã tiếp xúc với người mắc Rubella, nên đi khám ngay lập tức tại chuyên khoa truyền nhiễm và chuyên khoa phụ sản. Đến các chuyên khoa này sẽ được khám, tư vấn để quyết định giữ thai hay phá thai.

Bệnh Rubella ở trẻ em không nguy hiểm lắm, nhưng mắc ở phụ nữ có thai thì cực kỳ nguy hiểm, đặc biệt là hội chứng Rubella bẩm sinh. Chính vì thiếu thông tin về bệnh và vắc xin tiêm phòng, rất nhiều phụ nữ khi có thai đã rất lo lắng, căng thẳng khi tiếp xúc với người mắc Rubella. Nhiều phụ nữ khi nhiễm Rubella dã phải cất công về tận các bệnh viện phụ sản Trung ương hoặc bệnh viện tỉnh để khám và đã phải phá thai.

Song còn rất nhiều phụ nữ có thai tại các xã vùng sâu, vùng xa, phụ nữ nghèo rất thiếu thông tin, nên đã phải chịu hậu quả của hội chứng Rubella bẩm sinh, đang là một gánh nặng lớn đối với gia đình và xã hội.

Vì vậy tiêm vắc xin phòng bệnh Rubella cho trẻ và phụ nữ trước khi quyết định có thai sẽ là biện pháp đặc hiệu và duy nhất để phòng bệnh Rubella và hội chứng Rubella bẩm sinh.