Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện(CCDTP) thay thế bằng Methadone giúp cho những người nghiện chất ma túy có thể giảm đáng kể lượng heroin hoặc không quan tâm đến heroin nữa và sẽ làm giảm tần suất tiêm chích ma túy. Điều đó sẽ góp phần cho việc giảm nguy cơ lây nhiễm các bệnh truyền nhiễm qua đường máu như HIV, viêm gan B, C, Sốt rét,... giảm nhiễm trùng tại chỗ tiêm hay sốc do tiêm chích, giúp người nghiện cải thiện sức khỏe, cuộc sống và giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng.

Tháng 10/2012, Cơ sở điều trị Methadonethị xã Bắc Kạn (nay là thành phố Bắc Kạn) được thành lập đầu tiên trong tỉnh.  Cơ điều trị đặt tại Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS (Hiện nay làTrung tâm Kiểm soát bệnh tật). Mới đầu cơ sở chỉ tiếp nhận 15 bệnh nhân tham gia điều trị. Sau 5 năm, chương trình điều trị Methadone đã được mở rộng và phát triển nhanh chóng, 07/8 huyện, thành phố, gồm 6 cơ sở điều trị Methadone và 01 cơ sở cấp phát thuốc Methadone hoạt động đi vào nề nếp. Số bệnh nhân điều trị Methadone ngày càng tăng thêm, đến năm 2019 là 677 bệnh nhân.

Theo đánh giá của các bác sỹ chuyên khoa phòng chống HIV/AIDS, ban đầu triển khai, mô hình cơ sở điều trị Methadone còn gặp không ít khó khăn từ việc lựa chọn địa điểm đặt cơ sở điều trị, bố trí các phòng, nhân sự trong cơ sở điều trị, đến việc xét chọn bệnh nhân, liều khởi đầu Methadone, tư vấn tâm lý trước, trong và sau quá trình điều trị... dần dần, thời gian sau được rút kinh nghiệm, khắc phục trong quá trình thực hiện và đã thu được hiệu quả bước đầu của điều trị Methadone, như: Người nghiện giảm việc sử dụng ma túy bất hợp pháp; giảm dùng chung bơm kim tiêm; giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường máu; giảm hoạt động tội phạm; hiệu quả về kinh tế; giảm chi phí cho người nghiện; tạo việc làm, thu nhập, tái hoà nhập cộng đồng, cải thiện xã hội; cải thiện tình hình sức khỏe.

Một trong những lợi ích lớn của việc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện thay thế bằng Methadone chính là hạn chế sự lây lan HIV/AIDS. Theo các chuyên gia y tế trong quá trình nghiện, người nghiện ma túy tìm cách làm gia tăng khoái cảm, mà trong đó đường tiêm chích ma túy vào tĩnh mạch gây tác dụng nhanh và “phê” nhất. Do đó, hành vi này làm gia tăng số người nhiễm HIV và viêm gan siêu vi B, C do sử dụng chung bơm kim tiêm với người nhiễm. Vì vậy,  triển khai điều trị bằng Methadone được xem là một mũi tên trúng nhiều đích: hạn chế tình trạng lây nhiễm HIV, giúp người nghiện từ bỏ dần ma túy, nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm chi phí và gánh nặng cho gia đình cũng như giảm nguy cơ phạm pháp, ổn định trật tự an ninh, an toàn xã hội... Mặt khác, điều trị nghiện CCDTP thay thế bằng Methadone thường nhẹ nhàng hơn so với một số cách cai nghiện khác bởi người nghiện không phải vật vã đau đớn khi “đói” thuốc mà thay vào đó là sự thích ứng dần dần với Methadone nên người nghiện dễ chấp nhận việc cai nghiện và ít khi bị tái nghiện do Methadone làm giảm dần sự thèm muốn ma túy, ngăn chặn các hiệu ứng phấn khích do tác dụng ma túy. Góp phần điều chỉnh hành vi tâm lý, giúp người bệnh hiền lành hơn, sống hướng thiện hơn, dễ tìm được việc làm, có cơ hội để cải thiện cuộc sống, tái hòa nhập cộng đồng, tham gia các hoạt động bình thường của xã hội, giảm kỳ thị, phân biệt đối xử ở nơi làm việc giảm các hành vi bạo lực gia đình và các hành vi vi phạm pháp luật khác.

Những lợi ích của điều trị Methadone còn giúp người nghiện cải thiện sức khỏe, tình trạng dinh dưỡng, cải thiện và ổn định quan hệ với gia đình. Tương tự như vậy chất lượng cuộc sống của người bệnh cũng tốt lên. Mặt khác, bệnh nhân điều trị bằng Methadone được bác sỹ tư vấn hàng ngày giúp họ lấy lại thăng bằng về trạng thái thần kinh, không bị cơn nghiện vật vã, họ có công ăn việc làm, có thu nhập, sức khỏe được cải thiện, được gia đình và bạn bè đón nhận nên giúp họ nâng cao chất lượng cuộc sống và nhân tính trong họ được đánh thức và giảm phạm tội.

Có thể nói, điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone nói riêng và chương trình can thiệp giảm tác hại nói chung sẽ góp phần giảm tỷ lệ số người nhiễm HIV/AIDS mới trong những năm tiếp theo, đúng với chủ đề Tháng hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2019 “Cùng hành động để kết thúc dịch AIDS!”

Bài và ảnh: Phương Thào - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Bắc Kạn