Do tập tục lạc hậu, hiện tình trạng phụ nữ vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh đẻ tại nhà vẫn còn tồn tại và chỉ khi gặp biến chứng, họ mới chọn cách đến cơ sở y tế, đây chính là nguyên nhân dẫn đến tử vong mẹ và trẻ sơ sinh. Để thay đổi hành vi, thông qua dự án UNFPA đã nâng cao nhận thức người dân về công tác chăm sóc sức khoẻ sinh sản, nâng cao chất lượng dân số.

Theo chân đoàn bác sĩ của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Kạn, đơn vị y tế huyện Chợ Đồn, chúng tôi có mặt tại xã Xuân Lạc, huyện Chợ Đồn. Tại đây đoàn công tác đã tổ chức các hoạt động truyền thông, đại diện các già làng, trưởng bản, lãnh đạo tôn giáo, người có uy tín, các bà mẹ có thai, nuôi con nhỏ, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, tuổi vị thành niên đến dự. Tại buổi truyền thông, các cán bộ y tế đã chia sẻ những kiến thức nhằm thay đổi hành vi, tăng cường việc sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại, lợi ích của việc khám thai định kỳ; làm mẹ an toàn, sinh con tại các cơ sở y tế để đảm bảo tính mạng cho cả mẹ và bé. Qua đó, giúp người dân hiểu biết hơn ưu nhược điểm của các biện pháp tránh thai cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, giúp giảm tỷ lệ sinh con tại nhà, sinh đẻ có kế hoạch, nuôi dưỡng con một cách khoa học hơn. Chị Lầu Thị Xua, ở thôn Tà Han, xã Xuân Lạc, năm nay 19 tuổi đã sinh hạ được 2 người con chị cho biết: Sau khi tảo hôn mình gặp rất nhiều khó khăn, con ốm đau bệnh tật không có tiền đưa con đến các cơ sở y tế để khám, nuôi con rất vất vả, mẹ còn trẻ nên chưa có kinh nghiệm việc nuôi con và làm ăn kinh tế cũng vất vả hơn. Hôm nay được các bác sĩ của tỉnh, huyện đến truyền thông tôi đã nắm được khi mang thai phải đi khám định kỳ, không được sinh đẻ tại nhà và không được tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và được mở mang nhiều kiến thức hơn.

Truyền thông nhằm thay đổi hành vi của người dân vùng cao

 Xuân Lạc là một xã vùng cao nằm ở phía Bắc của huyện Chợ Đồn, cách trung tâm huyện 36 km, xã có 857 hộ dân, với hơn 4.000 nhân khẩu, sinh sống ở 14 thôn bản; trong đó đồng bào dân tộc Mông chiếm 56,6%; cuộc sống chủ yếu dựa vào sản xuất, nông, lâm nghiệp; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo chiếm hơn 70%. Do trình độ dân trí thấp, điều kiện kinh tế, đường sá đi lại khó khăn nên việc tiếp cận thông tin cũng như các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản (SKSS) của người dân còn rất hạn chế, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống thường xuyên xảy ra; phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ không được hướng dẫn chăm sóc SKSS dẫn đến mắc một số bệnh sản khoa; trẻ không được quan tâm chăm sóc ngay từ trong bụng mẹ, đến khi chào đời dẫn đến còi cọc, suy dinh dưỡng; các cặp vợ chồng không được tiếp cận với các dịch vụ kế hoạch hoá gia đình dẫn đến tình trạng sinh con ngoài ý muốn, đã nghèo lại thêm nghèo. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của từng hộ dân, kéo theo những hạn chế trong việc thực hiện các chỉ tiêu phát triển kinh tế –  văn hoá – xã hội của địa phương. Anh Ngô Văn Chung, nhân viên y tế thôn Tà Han, xã Xuân Lạc, huyện Chợ Đồn cho biết: Nhiều năm trước tình trạng các cháu tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống luôn xảy ra, trong công tác truyền thông của các cán bộ y tế tỉnh, huyện, xã hiện tình trạng kết hôn không đủ tuổi giảm dần và từ đầu năm 2024 đến nay, thôn không còn phát hiện trường hợp nào tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, đối với tình trạng sinh con tại nhà, được các cán bộ y tế thường xuyên nắm bắt, lập danh sách từng bà mẹ đang mang thai, nên đến nay tình trạng sinh con tại nhà đã không còn. Để giảm thiểu tình trạng này, nhân viên y tế thôn phối hợp với trạm y tế xã tổ chức lồng ghép tại các buổi họp thôn, tuyên truyền cho các bà mẹ khi mang thai là phải đi khám thai định kỳ, rồi đến ngày là phải đi chờ đẻ tại trạm, để an toàn cho bà mẹ và bé.

Từ công tác tuyên truyền, vận động, nhiều chị em phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ ở xã đều đã hiểu được lợi ích của việc khám thai định kỳ và sinh con tại cơ sở y tế, làm mẹ an toàn, thực hiện tốt các biện pháp tránh thai để không phải mang thai và sinh con ngoài ý muốn. Từ đó, góp phần cải thiện tình trạng sức khỏe, giảm tỷ lệ tử vong bà mẹ, trẻ em ở vùng dân tộc thiểu số.

Tư vấn truyền thông các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ.

Theo báo cáo của cán bộ Trạm y tế xã Xuân Lạc, mấy năm trở lại đây tỷ lệ chị em phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đến khám phụ khoa ngày một tăng, đạt trên 70% mỗi năm; tỷ lệ chị em phụ nữ đến khám thai định kỳ và đến sinh đẻ tại cơ sở y tế đạt trên 90%. Qua các hoạt động truyền thông, xã cũng đã đạt được những tiêu chí cơ bản trong công tác dân số, KHHGĐ, đặc biệt là nâng cao chất lượng cuộc sống của chị em phụ nữ vùng cao. Đồng chí Dương Văn Hầu – Bí thư Chị bộ thôn Pù Lùng II, xã Xuân Lạc, (Chợ Đồn) cho biết: Chi bộ đã ra Nghị quyết tuyên truyền lồng ghép tại các buổi họp thôn, truyền thông cho bố mẹ có con chưa đủ tuổi để giảm bớt tình trạng tảo hôn. Theo phong tục, từ ngày xưa các ông bà thường lấy vợ, lấy chồng cho con sớm, hiện tại tình trạng tảo hôn ở thôn vẫn còn tồn tại. Chi bộ phối hợp với chính quyền địa phương luôn tuyên truyền, vận động cho nhân dân và bà con hiểu. Đối với sinh đẻ tại nhà, những năm trước có nhiều, sau này chi bộ cũng đã tổ chức tuyên truyền vận động bà mẹ trong độ tuổi sinh đẻ, nếu có thai phải đi khám sức khoẻ định kỳ, đúng ngày đẻ phải đến các cơ sở y tế để sinh đẻ.

Những nỗ lực trong công tác truyền thông thay đổi hành vi là yếu tố quyết định để thay đổi nhận thức của phụ nữ vùng cao, từng bước xoá bỏ hủ tục tự sinh con tại nhà, nâng cao kiến thức và thực hành chăm sóc sức khoẻ bà mẹ, trẻ em. Phụ nữ khoẻ mạnh sẽ sinh con khoẻ mạnh, phụ nữ mang thai, hãy đến các cơ sở y tế khám thai định kỳ ít nhất 4 lần và sinh đẻ tại cơ sở y tế, để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé, nhằm tránh hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra./.

                                           Hoàng Chúc CDC