“Cơn bão Cytokine” ở người tiêm và chưa tiêm vắc xin phòng COVID-19

23/01/2022

Từ khi có đại dịch COVID-19, nhiều người chúng ta mới được nghe về cơn bão Cytokine. Vậy Cytokine là gì? Cytokine từ đâu ra? cơn bão Cytokine là gì? cơn bão Cytokine ở người đã tiêm và chưa tiêm vắc xin COVD-19 có gì khác nhau? Xử trí cơn bão Cytokine như thế nào? Bài viết này không những mong muốn được chia sẻ với đồng nghiệp mà còn với cả người dân để chúng ta thêm một lần nữa hiểu rõ hơn vai trò của tiêm vắc xin đối với phòng chống bệnh COVID-19.

Cytokine là gì? Cytokine là một chất được tiết ra từ tế bào bạch cầu khi cơ thể bị vi sinh vật tấn công, có vai trò thông tin cho hệ thống miễn dịch để huy động các tế bào bạch cầu đến bao vây và tiêu diệt vi sinh vật. Cytokine còn được gọi là "Hoóc môn tế bào".

Khi bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2, cơ thể chúng ta có phản ứng chống lại vi rút bằng cách huy các tế bào bạch cầu trong máu, các tế bào bạch cầu sẽ uốn mình xuyên qua thành mạch đến bao vây, tiêu diệt vi rút SARS-CoV-2. Các tế bào bạch cầu bao vây tiêu diệt vi rút SARS-CoV-2 bằng cách ăn trực tiếp vi rút SARS-CoV-2 (Còn gọi là thực bào) và tạo ra kháng thể để bất hoạt vi rút SARS-CoV-2.

Cytokine từ đâu ra? Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình là thực bào và tạo ra kháng thể để bất hoạt vi rút SARS-CoV-2, các tế bào bạch cầu tiết ra một chất gọi là Cytokine. Cytokine lúc này đóng một vai trò như một “Sứ giả loan báo” các tế bào bạch cầu tiếp tục được huy động đến để tiêu diệt và bất hoạt vi rút SARS-CoV-2.

Cơn bão Cytokine là gì? Cơn bão Cytokine tên tiếng Anh là Cytokine Release Syndrome-CRS (Dịch ra là hội chứng giải phóng Cytokine) là hiện tượng tế bào bạch cầu giải phóng quá mức Cytokine khi có vi sinh vật xâm nhập vào cơ thể, dẫn tới các phản ứng viêm toàn thân.

Nếu hệ thống miễn dịch chúng ta bình thường, sẽ chỉ huy các tế bào bạch cầu tiết ra vừa đủ lượng Cytokine để huy động vừa đủ bạch cầu đến tiêu diệt hoặc bất hoạt hết vi rút SARS-CoV-2; cơ thể chúng ta sẽ chiến thắng vi rút SARS-CoV-2 và khỏi bệnh. Nhưng nếu hệ thống miễn dịch của chúng ta không bình thường, phản ứng quá mạnh, nên đã huy động và điều khiển các tế bào bạch cầu tiết ra quá nhiều Cytokine. Khi tiết ra quá nhiều Cytokine thì càng huy động nhiều bạch cầu đến và Cytokine lại càng được tiết ra nhiều; làm cho các tế bào bạch cầu không thể nhận diện được tế bào lành và tế bào bị vi rút SARS-CoV-2 tấn công; vì thế tiêu diệt luôn cả tế bào lành làm phổi bị tổn thương rất nhanh.

Trên hình ảnh X-Quang, khi chụp lần hai sau lần một trong vòng 24 đã thấy mờ tịt cả hai lá phổi. Cytokine còn lan tỏa đến cả các cơ quan khác như tim, gan, thận; gây viêm và suy đa phủ tạng. Nếu không lọc máu và chạy ECMO kịp thời thì bệnh nhân sẽ nhanh chóng tử vong. Lúc này được gọi là Cơn bão Cytokine vì được tiết ra quá nhiều, quá nhanh như một cơn bão mà cơ thể không thể chống đỡ được.

Có thể mô tả cơn bão Cytokine một cách dễ hiểu hơn nữa là như thế này: Một đám trẻ trêu nghịch tổ ong, trong đám trẻ đó chỉ có một đứa trẻ là dám dùng cây chọc hoặc châm lửa đốt tổ ong, khi đó cả bầy ong bay ra, chúng không biết đứa trẻ nào chọc, đốt tổ của nó mà chúng bay ra đốt tất cả đám trẻ. Hình ảnh tổ ong bị chọc, đốt; đàn ong ùa ra đốt đám trẻ được ví như là “Cơn bão Cytokine”.

Cơn bão Cytokine ở bệnh nhân COVID-19 có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng hay nhất ở người trẻ, những người có đáp ứng miễn dịch mạnh. Điển hình là trong đợt dịch thứ 3 bệnh nhân số 91 phi công người Anh sau 100 ngàymới qua khỏi và đợt dịch thứ 4 có ca sỹ Phi Nhung không qua khỏi đều là do cơn bão Cytokine.

Cơn bão Cytokine ở người đã tiêm và chưa tiêm vắc xin COVD-19 có gì khác nhau?

Những người đã tiêm vắc xin phòng COVD-19 thì khả năng nhiễm bệnh sẽ giảm và nếu nhiễm bệnh thì thường là không có triệu chứng hoặc triệu chứng rất nhẹ (Trừ những người có bệnh nền như đái tháo đường, thừa cân béo phì, tăng huyết áp.v.v…mà điều trị không ổn định thì triệu chứng vẫn nặng).Những người đã tiêm vắc xin phòng COVD-19 khi bị nhiễm bệnh như vậy sẽkhông xảy ra"Cơn bão cytokine". Ngược lại, những người chưa tiêm vắc xin phòng COVD-19 thì khả năng nhiễm bệnh sẽ rất cao và khi nhiễm thường có triệu chứng hoặc triệu chứng rất nặng, nhất là những người có bệnh nền như đái tháo đường, thừa cân béo phì,tăng huyết áp.v.v… thìcơn bão Cytokine có thể sẽ xảy ra và bệnh nhân có nguy cơ tử vong rất cao. Điều này được giải thích như sau:

Những người đã tiêm vắc xin phòng COVID-19 đúng, đủ liều thì cơ thể được huấn luyện, đào tạo một cách bài bản nhờ vắc xin, tức là được “Đánh các trận giả” một cách thuần thục, bài bản. Các bài tập đánh trận giả của vắc xin chính là bài tập đánhgiặc “Vi rút SARS-CoV-2”.Khi đánh trận thật, tức là nếu khi bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2, hệ thống miễn dịch của cơ thể hoạt hóa ngay; sẽ huy động các tế bào bạch cầu đến ăn(Thực bào) trực tiếp vi rút SARS-CoV-2 và tạo ra kháng thể để bất hoạt vi rút SARS-CoV-2. Vì đã tiêm vắc xin, cơ thể được huấn luyện, đào tạo bài bảnnên hệ thống miễn dịch chỉ huy các bạch cầu đến bao vây và tiêu diệt vi rút SARS-CoV-2 và tiết ra lượng Cytokine vừa phải; huy động vừa đủ số lượng bạch cầu đủ để bao vây, tiêu diệt vi rút SARS-CoV-2, nên cơ thể nhẹ nhàng vượt qua, nhanh chóng khỏi bệnh.

Còn đối với những người không tiêm vắc xin phòng COVID-19thì cơ thể chỉ trông chờ vào miễn dịch tự nhiên của cơ thể, miễn dịch này không được huấn luyện. Nên khi bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ bị bất ngờ, ngơ ngác, phản ứng một cách lúng túng. Có một số người cơ thể phản ứng thoái quá,huy động các tế bào bạch cầu đến chỉ biết thực bào mà không sinh ra được kháng thể bất hoạt vi rút. Các bạch cầu không đủ để thực bào hết được vi rút SARS-CoV-2nên được huy động đến quá nhanh, quá nhiều nên càng tiết ra nhiều Cytokine, không biết điểm dừng và xảy ra “Cơn bão Cytokine”.

Xử trí cơn bão Cytokine như thế nào?